Dom energooszczędny, dom pasywny

Zmniejszenie wydatków na ogrzewanie domu może być sporym zastrzykiem gotówki na inne potrzeby gospodarstwa domowego. Dla innych oszczędzanie energii może być wyrazem ich filozoficznych przekonań. Takie możliwości dają domy pasywne i energooszczędne. Czym się różnią i czy warto inwestować w tworzące je rozwiązania?

Do ogrzania domu, który może być uznany jako tani w eksploatacji może wystarczyć 70 kWh/(m²•rok) – są to domy energooszczędne, ale są też takie, które potrzebują 15 kWh/(m²•rok) – są to domy pasywne. Natomiast zwykły dom budowany współcześnie potrzebuje około 120 kWh/(m²•rok) energii, czyli ośmiokrotnie więcej niż dom pasywny.

Zużycie energii zawartej w paliwie i dostarczonej u źródła (energia pierwotna) w domu energooszczędnym wynosi około 250 kWh/(m²•rok), a w pasywnym nie może przekraczać 120 kWh/(m²•rok). Decydując się na konkretne rozwiązania trzeba brać pod uwagę nie tylko koszty ogrzewania, ale też koszty związane z zastosowaniem rozwiązań i odpowiedzieć sobie na pytanie, czy przedsięwzięcie jest opłacalne zarówno ekonomicznie, jak też w praktyce użytkowej.

Dom pasywny to idea w podejściu do oszczędzania energii we współczesnym budownictwie, swoją innowacyjność przejawia w udoskonalaniu stosowanych już rozwiązań. Idea nie jest opatentowana, zastrzeżona ani nie podlega innym formom ochrony prawnej, jest stosowana w różnych technologiach budowlanych.

Cechy domu energooszczędnego:

• nie musi być na planie prostokąta,
• nie musi mieć jedno- lub dwuspadowego dachu,
• dążenie do uzyskania jak najkorzystniejszego współczynnika A/V (stosunek przegród zewnętrznych do kubatury domu, co praktycznie oznacza zwartą bryłę),
• największe przeszklenia uzyskujące energię cieplną z promieniowania słonecznego powinny znajdować się od strony południowej,
• ograniczenie przeszkleń od strony północnej,
• pokój dzienny i jadalnia powinny znajdować się od strony południowej, natomiast garderoba, garaż, pomieszczenia gospodarcze – od strony północnej, dzięki czemu tworzy się strefa buforowa,
• ściany zewnętrzne, stropy, podłogi, dach muszą chronić przed ucieczką ciepła – dla domu energooszczędnego współczynnik przenikania ciepła (U) nie powinien przekraczać 0,2 W/(mkw*K) – osiągniecie tych parametrów wymaga stosowania skutecznej izolacji,
• dążenie do minimalizacji ilości mostków cieplnych,
• oczywistym jest odzyskiwanie ciepła z wychodzącego powietrza dzięki rekuperatorom.

Cechy domu pasywnego:

• musi być na planie prostokąta,
• musi mieć jedno- lub dwuspadowy dach,
• dążenie do uzyskania jak najkorzystniejszego współczynnika A/V (stosunek przegród zewnętrznych do kubatury domu, co praktycznie oznacza zwartą bryłę),
• strona południowa powinna być całkowicie przeszklona, dzięki czemu uzyskuje się największy zysk cieplny dzięki promieniom słonecznym,
• zalecany jest brak przeszkleń od strony północnej,
• pokój dzienny i jadalnia powinny znajdować się od strony południowej, natomiast garderoba, garaż, pomieszczenia gospodarcze – od strony północnej, dzięki czemu tworzy się strefa buforowa,
• ściany zewnętrzne, stropy, podłogi, dach muszą chronić przed ucieczką ciepła – dla domu energooszczędnego współczynnik przenikania ciepła (U) nie powinien przekraczać 0,15 W/(mkw*K) - osiągniecie tych parametrów wymaga stosowania skutecznej izolacji,
• współczynnik przewodzenia ciepła λ wynosi co najwyżej 0,04 W/(m*K),
• przegrody w domu pasywnym (ściany, stropy) muszą posiadać dużą akumulacyjność cieplną,
• dążenie do minimalizacji ilości mostków cieplnych. W domach pasywnych należy stosować odpowiednie rozwiązania konstrukcyjne – tak, by Ψ miało wartość 0,01 W/(m·K).
• oczywistym jest odzyskiwanie ciepła z wychodzącego powietrza dzięki rekuperatorom, straty ciepła zredukowano o 75 – 90 %,
• nie stosuje się tradycyjnego systemu grzewczego, ale dogrzewanie powietrza wentylacyjnego,
• odzyskuje się ciepło z wewnętrznych źródeł ciepła, takich jak urządzenia codziennego użytku oraz ciepła pochodzącego od mieszkańców.

Powyższe wyliczenia pokazują, że do ogrzania jednego metra kwadratowego w ciągu roku (sezonu grzewczego) w domu pasywnym oznacza konieczność spalenia 1,5 l oleju opałowego albo 1,7 m³ gazu ziemnego, albo 2,3 kg węgla.

Intensywność ucieczki ciepła przez mostki cieplne jest określana przez liniowy współczynnik przewodzenia ciepła mostka (Ψ). Na przykład, zlikwidowanie mostka cieplnego powstałego przez przerwanie izolacji płytą balkonową spowoduje zmniejszenie Ψ o 0,6 W/(m·K).

Obecnie budowa domu pasywnego w Polsce to koszt wyższy o 8 – 15% (skrajnie do 35%) w stosunku do budowy standardowej.

W 2013 r. dopłaty do mieszkań i domów wykazujących niskie zapotrzebowanie energetyczne wynoszą od 11000 do 50000 zł. Dopłat udziela Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.